Soya İzaflavonları Nedir? Faydaları Nelerdir?

Soya izaflavonları soya ürünlerinde ve bazı bitkilerde bulunan polifenollerdir. Asyalı kadınlar sıklıkla soya tükettiği için menopoz dönemini daha sorunsuz geçirdikleri varsayımı üzerine yapılan araştırmaların sonucunda, soya izaflavonlarının sağlığa yararları hakkında daha fazla bilgi edinilmiştir. Sağlığa faydaları özellikle östrojen benzeri etkilerinden ileri gelir. Bu nedenle özellikle menopoz semptomları ve PMS ile ilişkileri hakkında araştırmalar daha fazladır. Soya izaflavonlarının faydaları yaş, etnik köken ve cinsiyet gibi faktörlere göre değişiklik gösterse de genellikle insan sağlığı için güvenli kabul edilirler. (1)

Soya İzaflavonları Nedir?

İzaflavonlar vücutta östrojeni taklit eden bitkisel östrojen kaynakları olarak kabul edilen doğal olarak oluşmuş bileşiklerdir. Özellikle Japonya olmak üzere yüksek miktarda soya ürünü tüketen Asya ülkelerinde uzun yıllardır daha az menopoz semptomu yaşanmasıyla ilişkilendirilmiştir. Soya izaflavonları gıdalarda bulunan pek çok bileşiği ifade eder. Özellikle soyada bulunduğu için soya izaflavonları ismini almıştır. Soya izaflavonları genistein, genistin, dihidrojenistein, daidzein, glisitin olarak adlandırılan birden fazla bileşiği kapsar. Aslında soya izaflavonları gıdalarda bulunan 3 molekülü ifade eder. Bunlar genistein, daidzein ve glisitindir. (2) Sadece soyada değil nohut, keten tohumu, susam ve kepekli tahıllar da soya izaflavonları içerebilir. İzaflavonlar polifenollerin flavonoid ailesindendir ve süper besin olarak adlandırılabilirler. (3) Soya ve soyadan elde edilen besinler 1 gram proteinde 3.6 mg izaflavon içerir. Fakat soya proteinleri elde edilirken bu izaflavonların %90 kadar kısmı kayba uğrar. (4)

Soya İzaflavonları ve Östrojen

İzaflavonlar kimyasal yapı olarak östrojene büyük benzerlik taşırlar. Bu benzerlik sayesinde östrojen reseptörlerine bu izaflavonların bağlanmasını sağlarlar ve fitoöstrojenler olarak adlandırılırlar. Fakat izaflavonlar moleküler ve klinik özellikler nedeniyle östrojenden ayrıldıkları için sadece fitoöstrojen olarak değil seçici östrojen reseptör modülatörleri olarak da sınıflandırılır. Bu özellikleri nedeniyle bazı durumlarda antiöstrojen etki de gösterebilirler. Soya izaflavonlarından bazıları östrojen yokluğunda östrojen reseptörünü aktive edebilirken, östrojenin fazla olduğu durumlarda da dengelenmesine yardımcı olur. (4)

Soya İzaflavonları ve Yapılan Çalışmalar

Japon kadınlar ile yapılan bir çalışmada kişiler iki gruba ayrılmıştır ve bir gruba izaflavon verilirken diğer gruba bu takviyeler verilmemiştir. Süre sonunda kemik minerali ölçümü için alınan örnekler sonucunda izaflavon kullanan grupta ciddi kemik mineral yoğunluğu artışı gözlenmiştir. (5) Menopoz dönemindeki kişilerle yapılan başka bir çalışmada ise 12 hafta boyunca izaflavon kullanan kadınlarda hafıza ve dikkat gibi bilişsel yeteneklerde artış gözlenmiştir (5). Depresif ruh hali içerisinde bulunan menopozlu kadınlardan oluşan bir başka grupta ise yapılan bir çalışmada üç aylık tedavi sonucunda ruh hali iyileşmelerinde artış olduğu gözlenmiştir. (5) Soya izaflavon takviyesi verilen iki grubu içeren bir çalışmada ise takviye kullanımı ile kötü kolesterol seviyeleri düşerken iyi kolesterol seviyelerinde artış ölçülmüştür. (5) Tüm bu çalışmalar ve daha fazlası soya izaflavonlarının kullanımının özellikle menopoz dönemindeki kadınlarda gerçekleşen semptomlarda çeşitli iyileşmeler sağladığının bir göstergesi olarak kabul edilebilir.

Soya İzaflavonlarının Faydaları

Soya zaman içerisinde yapılan çalışmalar sonucunda özellikle östrojenik ve antiöstrojenik etkileri nedeniyle popüler olan bir besindir. İzaflavonlar, kimyasal yapıları ve östrojen benzeri etkilerinden dolayı bir çeşit fitoöstrojendir. Bu benzerlikleri sayesinde izaflavonlar pek çok östrojen reseptörüne bağlanabilir. Fakat izaflavonların etkileri vücut tarafından emilebilirliklerine bağlı olarak değişiklik gösterir. Çünkü vücuda alınan izaflavonlar vücut tarafından emilebileceği gibi mikroorganizmalar tarafından parçalanarak vücuttan atılabilir.

Menopozlu kadınlarda izaflavon kullanımının sıcak basmalarını, gece terlemelerini azaltabileceği görülmüştür. (3) Aynı zamanda ruh hali değişikliklerinin de izaflavon kullanan kadınlarda azaldığı görülmüştür. Menopoz dönemindeki kişilerin izaflavon tüketimi ile kardiyovasküler hastalık belirtilerinin azaldığına da rastlanmıştır. Kadınlarda azalan kan östrojen seviyesi ile osteoporoz arasında yakın bir ilişki bulunmuştur.(3) İzaflavon tüketimi ile östrojenin taklit edilmesi sayesinde artan östrojenin kemik sağlığını olumlu etkileyebileceği düşünülür. Araştırmalar sonucunda elde edilen bulgulara göre soya izaflavonlarının olası faydaları şunlardır:

• Özellikle 60 yaş altı kişilerde bilişsel işlevler üzerine olumlu etkileri olabilir. (1)
• Antioksidan etkiler sergileyebilir. (1)
• Antiinflamatuar etkiler oluşturabilir. (1)
• Kemik erimesine karşı koruma sağlayabilir. (6)
• Menopoz sonrası meme kanserine karşı koruyuculuğu bulunabilir.(6)
• Prostat kanseri riskini azaltmaya yardımcı olabilir. (6)
• Nöronal hücrelerin korunmasını destekler. (6)
• Menopoz dönemindeki kadınlarda hafıza ve öğrenme bozukluklarının giderilmesinde etkilidir. (6)
• Plazma kolesterol konsantrasyonunu azaltabilir. (6)
• LDL kolesterol seviyelerini düşürebilir. (6)
• Gece terlemelerini ve ateş basmalarını özellikle menopozlu bireylerde azaltabilir. (7)

Soya İzaflavonları Nasıl Kullanılır?

Soya izaflavonlarının kullanımı genelde güvenli kabul edilir. Kadınlarda yapılan çalışmalarda soya izaflavonlarının kullanımının belirgin yan etkilere sebep olmadığı da görülür. Fakat eğer bir takviye alınıyorsa, östrojen sistemi ile ilişkili ilaçları kullanırken dikkatli olmak gerekir. İzaflavonlardan yeterli fayda sağlanabilmesi için tüketilmesi gereken besin miktarı değişebilir. Özellikle menopoz dönemindeki kadınların bu takviyeleri alması önem taşıyabilir. Menopace Original gibi takviyelerle kişiye uygun dozda soya izaflavonu sağlanabilir. Kullanılan takviyenin çeşidine bağlı olarak kullanım şekli ve zamanı değişebilir. Sağlık açısından güvenilir kabul edilse de bazı ilaçlar ile etkileşime girebilir ya da hastalık durumunda kullanımları uygun olamayabilir. Bu nedenle takviyeleri almadan önce bir hekime başvurmak gerekir. Böylece soya izaflavonlarının faydalarından en iyi şekilde yararlanabilir, vücudunuzu destekleyebilirsiniz.

Kaynaklar

1. https://www.alzdiscovery.org/cognitive-vitality/ratings/soy-isoflavones
2. https://examine.com/supplements/soy-isoflavones/
3. https://joinzoe.com/learn/isoflavones
4. https://sniglobal.org/soy-isoflavones/
5. https://www.simplysupplements.co.uk/healthylife/women-and-health/soya-isoflavones-menopause
6. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3916987/
7. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/01.atv.0000227471.00284.ef
8. https://www.simplysupplements.co.uk/healthylife/women-and-health/soya-isoflavones-menopause