Diş Sağlığı Nasıl Korunur?

Genel sağlık ve yaşam kalitesinin önemli bir göstergesi olan ağız sağlığı, vücudun birçok sistemini etkiler. 2019 yılında yapılan Küresel Hastalık Çalışması bunu kanıtlar niteliktedir. Araştırma ağız ve diş sağlığı hastalıklarının dünya çapında 3.5 milyara yakın insanı etkilediğini gösterir (1).

Ağız sağlığı önde gelen ve bulaşıcı olmayan kardiyovasküler rahatsızlıkları etkileyebilir. Bunun yanı sıra kanser, kronik solunum yolu hastalıkları, diyabet gibi birçok sistemi etkiler. Yüksek şeker tüketimi ile diyabet, obezite ve diş çürükleri arasında nedensel bağlantı vardır (2). Özellikle dişler, ağız sağlığının temel belirleyicisi konumundadır. İyi bir diş sağlığını dengeli beslenme, doğru bakım gibi bazı uygulamalarla dengede tutmak mümkündür. Dişlerin bir arada tutan kemik dokusu da diş sağlığını belirler. Dişin ihtiyaç duyduğu kalsiyumu, ağız sağlığını destekleyen temel diğer mineralleri barındırır.

Diş Sağlığında Rol Oynayan Vitamin ve Mineraller

Ağız, dişler ve diş etlerine temas eden besinlerin vücuda ilk giriş noktasıdır. Ağızda bulunan tüm organlar sindirim sürecini başlatmak için gereklidir. Uluslararası Çevre Araştırmaları ve Halk Sağlığı Dergisi’ne göre çiğneme, gıdalardan besinin en fazla şekilde alınmasını sağlar. Besin eksiklikleri, iltihaplanma ve diş kaybı gibi ağız sorunlarına yol açabilir. Gıda ve takviyeler yoluyla doğru vitaminleri tüketerek sağlıklı dişleri ve diş etlerini destekleyebilmek mümkündür. Diş sağlığında rol alan başlıca vitaminler ise şu şekildedir (3):

Kalsiyum

Dişler ve çene kemiklerinin büyük bir çoğunluğu kalsiyumdan oluşur. Düzenli ve dengeli kalsiyum alımı diş minelerini, çene yapısını güçlü ve sağlıklı tutmaya yardımcı olur. Kemiklerin yanı sıra dişleri de etkileyen kalsiyum, güçlü bir diş dizilimini destekler. Güçlü dişler ağız sağlığının korunmasına yardımcı olur. Kalsiyum vücudun hemen hemen her yerinde kemik oluşturmaya ve yapısal destek sağlamaya yardımcı olur (4). Kalsiyum süt, peynir, yoğurt gibi besinlerde yoğun olarak mevcuttur. Et ve süt tüketmeyenler için kalsiyum kaynakları arasında brokoli, karalahana, hardal, badem, ay çekirdeği vardır. (5)

Fosfor

Fosfor, vücutta kalsiyumun emilmesine ve kullanılmasına yardımcı olur. Diş minesini koruyarak yeniden yapılandırılmasını sağlar. Aynı zamanda kemiklerde hatta DNA’da bulunan temel bir mineraldir. Kemiklerin ve diş minesinin ana bileşeni olan hidroksiapatiti oluşturmak için kalsiyum ile birlikte görev alır. (6) Birçok gıdada bulunan fosforun kaynakları sardalye, karides, ton balığı somon gibi deniz ürünlerini olarak sıralanabilir. Bunun yanı sıra peynir, soya fasulyesi, mercimek ve kabak çekirdeğinde de vardır (7).

Magnezyum

Magnezyum hücrelerdeki elektriksel uyarıları düzenlemek için kalsiyum ile birlikte çalışır. Dişler ancak yeterli miktarda magnezyum aldığında sert mineler oluşturabilir (8). Koyu yapraklı sebzeler, baklagiller, kuruyemişler ve tam tahıllar magnezyum açısından zengindir.

D Vitamini

D vitamini dişlerin sağlıklı kalmasına yardımcı olur. Eksikliğinde diş eti iltihapları, çürükler, diş eti hastalıkları gibi çeşitli ağız sağlığı sorunlarına yol açar. (9) Kemik ve diş mineralizasyonunda D vitamini görev alır. Bağırsaklarda kalsiyum emilimi için verdiği sinyaller sayesinde vücut içerisinde bir iletişim aracı rolündedir. (10) Yeterli ve dengeli D vitamini alımı sonucunda diş mineleri daha yoğun ve güçlü hale gelir. D vitamini aynı zamanda çatlak veya çürümelerin önlenmesine yardımcı olur.

C Vitamini

C vitamini dişlerin yanı sıra diş etleri için de kapsamlı bir destek yaratır. Diş etlerindeki bağ dokuların sağlıklı ve güçlü kalmasına yardımcı olur. Böylelikle diş eti kanamalarını ve diğer diş eti hastalıklarını önlenmesini sağlar. C vitamini takviyeleri erken çocukluk döneminde diş aşınmasını azalttığı tespit edilmiştir (11). Temel kaynakları narenciye, biber, tatlı patates, brokoli, çilek ve yeşil yapraklı sebzelerdir.

A Vitamini

A vitamini dişleri zararlı asitlerden doğal olarak temizler, ağız kuruluğunu önler. Vücudun önemli bir destekleyicisi olan A vitamini, dişler üzerinde olduğu kadar ağız mukozasının korunmasında etkilidir (12). A vitamini özellikle alerjiler ve bağışıklığı belirlemede önemli rollere sahip bir unsurdur (13). Tükürük salgısını koruyarak yiyeceklerin parçalanmasına yardımcı olur. Sindirim sürecine katkı sağlayarak dişlerin arasındaki bakterilerin temizlenmesinde görev alır. Önemli A vitamini kaynakları havuç, tatlı patates, dolmalık biber, turuncu meyveler, balık ve yumurtadır (14).

Diş Sağlığını Korumak için Dikkat Edilmesi Gerekenler

Diş ve diş etini sağlıklı tutmak için iyi bir ağız hijyeni gereklidir. Günde iki kez diş fırçalamak, düzenli muayene olmak ağız hijyenini destekler. Bunun yanı sıra gerekli besin ve takviyeleri almak da ağız sağlığına yardımcıdır. Diş sağlığını sürdürmenin ve olası rahatsızlıklardan korunmanın diğer yollarını aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür (15):

Düzenli ve doğru teknikle diş fırçalayın: Günde iki defa diş fırçalamak plak ve bakterilerin yok edilmesinde önemli uygulamalardan biridir. Küçük ve dairesel hareketlerle yapılan fırçalama hassas diş minelerine zarar vermeden bakım yapmayı mümkün kılar.

Şekerli yiyecekleri ve nişastayı sınırlayın: Yapılan araştırmalar şeker tüketiminin diş ve ağız sağlığı üzerindeki olumsuz etkilerini gösterir (16). Makarna, kraker, cips gibi ambalajlı ürünlerdeki yüksek nişasta oranı diş çürümesine sebep olabilir. Bu tür gıdalar yerine lif açısından zengin meyve ve sebzeleri tercih ederek diş sağlığı desteklenebilir.

Düzenli olarak diş hekimine görünün: 6 ayda bir diş kontrolüne gitmek çoğu diş ve diş eti hastalıklarının erken tedavisine yardımcı olabilir. Yapılan araştırmalar kontrollerin önleyici tedavideki etkisini kanıtlar. Çocuklar ve adölesan dönemindeki gençler 6 ayda bir diş hekimi ziyaretinde bulunmalarının sonucunda diş çürüklerini azaltmıştır (17). Bunun yanı sıra doğru bir ağız ve diş bakım rutinine sahip olmak önemlidir. Düzenli ağız ve diş bakımı ile diş sağlığı merkezlerine yapılacak ziyaretlerin sayısını düşer.

Kaynaklar:

1. https://www.who.int/health-topics/oral-health#tab=tab_1
2. https://newsroom.cigna.com/medical-conditions-with-surprising-connection-oral-health
3. https://www.colgate.com/en-us/oral-health/nutrition-and-oral-health/5-essential-vitamins-for-teeth-and-gum-health#
4. https://medlineplus.gov/ency/article/002412.htm
5. https://northcantonsmiles.com/magnesium/
6. https://www.colgate.com/en-us/oral-health/nutrition-and-oral-health/5-essential-vitamins-for-teeth-and-gum-health#
7. https://www1.deltadentalins.com/wellness/nutrition/articles/vitamins-and-minerals.html
8. https://www.kidney.org/atoz/content/phosphorus
9. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7285165/
10. https://www.growinggrins.com/blog/2018/12/17/5-important-vitamins-and-minerals-for-healthy-teeth
11. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6678404/
12. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31940621/
13. https://lpi.oregonstate.edu/mic/health-disease/immunity
14. https://www.nhs.uk/conditions/vitamins-and-minerals/vitamin-a/
15. https://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/0022034515590377
16. https://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/0009922817691823?journalCode=cpja
17. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3964025/