Çinko Eksikliği Hakkında Bilinmesi Gerekenler
Çinko yaraları iyileştirmek, DNA’yı oluşturmak, enfeksiyonlarla savaşmak ve hücre üretmek için vücut tarafından ihtiyaç duyulan bir mineraldir. Vücuda yeterli çinko alınmadığında saç dökülmesi, yorgunluk gibi belirtiler ortaya çıkabilir. Çinkonun insan vücudunda pek çok görevi vardır. Çinko vücutta 100 civarı enzimin reaksiyon gerçekleştirmesinde rol oynar. Bu sayede bağışıklığın fonksiyonlarını artırmada, hücre bölünmesinde, koku ve tat alma duyusunda, yara iyileşmesinde, saç ve tırnak sağlığında etkili rol oynar. Çinkonun vücuttaki görevleri bu şekilde sıralanabilir: (1)
- Çinko, normal karbonhidrat metabolizmasına katkıda bulunur.
- Çinko normal DNA sentezine katkıda bulunur.
- Çinko makro besin öğeleri metabolizmasına katkıda bulunur.
- Çinko yağ asitlerinin normal metabolizmasına katkıda bulunur.
- Çinko A vitamininin normal metabolizmasına katkıda bulunur.
- Çinko normal kemiklerin korunmasına katkıda bulunur.
- Çinko normal saçın korunmasına katkıda bulunur.
- Çinko normal tırnakların korunmasına katkıda bulunur.
- Çinko normal cildin korunmasına katkıda bulunur.
- Çinko bağışıklık sisteminin normal fonksiyonuna katkıda bulunur.
Çinko Eksikliği Belirtileri
Çinko vücut için pek çok öneme sahip bir mineraldir. Eksikliğinde vücutta bazı sorunlar meydana gelebilir. Bu sorunlar genelde belirti olarak ortaya çıkar. Acil bir durum olmasa da çinko eksikliği belirtileri hamile ve emziren kişiler için önemlidir. Özellikle çinko eksikliği bulunan kişilerde ishal gibi boşaltım sistemi rahatsızlıkları gözlemlendiyse mutlaka doktor kontrolünde çinko takviyesine başlanmak gerekebilir. Çinko eksikliğinin neden olduğu belirtiler şunlardır (2):
- Açıklanamayan kilo kaybı
- Yorgunluk
- Koku ve tat almada azalma
- İshal
- İştahsızlık
- Geçmeyen baş ağrısı
- Mide bulantısı
- Tırnaklarda değişiklik
- Sinirlilik
Bu belirtilerin dışında çinko eksikliği bağışıklık sisteminin düzgün çalışmasını engellediği için kişinin soğuk algınlığı gibi enfeksiyonlara daha hızlı yakalanmasına neden olabilir. (3) Çinko eksikliğinin vücutta en çok etkilediği yerlerden biri de saçlardır. Açıklanamayan saç dökülmesi ya da saç dökülmesinin erken yaşlarda başlaması çinko eksikliğinin bir belirtisi olabilir. (3) Çinko sadece saç için değil cilt için de öneme sahiptir. Kan pıhtılaşmasını da etkileyen çinko yara oluşumunda kanın pıhtılaşarak kanamanın durmasına ve cilt sağlığını destekleyerek yaraların zamanında kapanmasına yardımcı olabilir. (3)
Çinko büyüme ve gelişmeye de destek veren bir mineraldir. Özellikle hamile kadınlar tarafından kullanımı doktor tarafından önerilebilir. Eğer yetersiz çinko bulunursa çocuklarda yavaş büyüme ve gelişme geriliği gözlenebilir. (3)
Çinko Eksikliği Neden Olur ve Nasıl Teşhis Edilir?
Çinko minerali diyetle tam alınmadığında ya da protein yetersizliğinde çinko eksikliği meydana gelebilir. Çünkü protein vücut tarafından çinkonun emilmesine yardımcı olur ve özellikle proteinden yetersiz beslenen vegan ya da vejetaryen kişilerde bu soruna rastlanabilir. Sadece vegan ve vejetaryen kişilerde değil uzun süreli çok düşük kalorili ve kısıtlı diyet uygulayan kişilerde de bu sorunla karşılaşılabilir. Bebek ve çocuklarda ise uzun süre yetersiz beslenme durumunda ya da 6 aylıktan sonra tamamlayıcı beslenmeye geçmeyen bebeklerde çinko eksikliği meydana gelebilir. Çinko vücut içerisinde az miktarda bulunan ve dağılan bir mineraldir. Bu nedenle standart bir kan testinde çok düşük oranlarda analiz edilebildiği için eksikliğinin teşhisi zordur. Fakat eğer doktor tarafından çinko eksikliğinden şüphe ediliyorsa başka testler de yaptırmanızı isteyebilir. Bunlar plazma testi, idrar testi ya da saç telinin analizidir. Çinko eksikliğinin başlıca nedenleri şunlardır: (4)
- Yetersiz beslenme
- Alkol bağımlılığı
- Kanser
- Çölyak
- Kronik ishal
- Böbrek hastalığı
- Karaciğer hastalığı
- Crohn
- Ülseratif kolit
Çinko Eksikliği Tedavisi
Çinko eksikliğinin tedavisi ilaç ya da yaşam tarzı değişiklikleri ile mümkün olabilir. Bu yaşam tarzı değişikliklerinin en etkilisi diyet değişiklikleridir. Özellikle kırmızı et, kümes hayvanları ve yağlı tohum (fındık, ceviz, badem vb.) tüketimi çinko alımı açısından iyi birer kaynaktır. Fakat vejetaryen kişiler için bu beslenme şekline uymak mümkün değildir. Bu kişiler çinko kaynağı olarak fasulye, kaju, badem ve bezelye tüketebilirler. Aynı zamanda ciddi durumlarda doktor tarafından çinko takviyeleri reçete edilebilir. Fakat eğer çinko takviyesi reçete edildiyse doktora kullanılan ilaçlar hakkında bilgi verilmelidir. Çünkü çinko takviyeleri bazı antibiyotikler ve diüretikler ile etkileşime girebilir. Çinko alımı için önerilen miktarlar şunlardır (5):
- 0-6 ay: 2 mg
- 7-12 ay: 3 mg
- 1-3 yaş: 3 mg
- 4-8 yaş: 5 mg
- 9-13 yaş: 8 mg
- 14 yaş ve üstü erkekler: 11 mg
- 14 yaş ve üstü kadınlar: 9 mg
- Hamileler: 12 mg
- Emziren anneler: 13 mg
Çinko eksikliği yaşamamak için diyetle birlikte yeterli çinko alımı önemlidir. En çok çinko içeren gıda istiridyedir. Çinko açısından zengin diğer gıdalar bunlardır:
- Kırmızı et
- Tavuk eti
- Yengeç
- Istakoz
- Fasulye
- Fındık
- Peynir
- Yoğurt
Çinko Fazlalığı
Aşırı çinko alımı da zararlı etkilere sahiptir. Çinko toksisitesi olarak adlandırılan bu durum karın krampları, ishal, baş ağrısı, mide bulantısı, kusma ve iştah kaybı gibi çinko eksikliği ile benzer belirtilerdir. Fazla çinko alımı demir, bakır, magnezyum ve kalsiyum gibi elementlerin seviyelerini de etkiler. Bu nedenle demir emilimini etkileyerek demir eksikliği anemisi gibi sorunlara neden olabilir. Aynı zamanla sadece takviye ve beslenme ile değil çinko içeren duman solunması bile çeşitli semptomları ortaya çıkarabilir. (6)
Çinko vücut ve insan sağlığı için önem taşıyan bir mineraldir. Yeterli alınmadığında sağlık sorunlarına sebep olabilir ve bağışıklığı yakından etkileyebilir. Bebeklik döneminden yetişkinliğe kadar hayat boyu vücutta yeterli miktarda çinko bulunmalıdır. Bu nedenle takviye olarak değerlendirebileceğiniz Ultra Zinc çinko gereksinimini karşılamaya yönelik olarak üretilmiştir. Eğer sizin de çinko eksikliğinden kaynaklanabilen saç dökülmesi, yorgunluk ve sık hastalanma gibi semptomlara sahipseniz bir uzmana muayene olabilir. Doktorunuzun önerileri doğrultusunda takviyelerden yararlanabilirsiniz.
Kaynaklar
- 26.01.2017 tarih ve 29960 sayılı mükerrer Resmi Gazete’de yayınlanan Türk Gıda Kodeksi Beslenme ve Sağlık Beyanları Yönetmeliği
- https://www.healthline.com/health/erectile-dysfunction/zinc
- https://patient.info/healthy-living/zinc-deficiency-excess-and-supplementation-leaflet
- https://www.healthdirect.gov.au/zinc-deficiency
- https://www.medicalnewstoday.com/articles/288419
- https://www.verywellhealth.com/zinc-deficiency-201070
